HerVerbinden

Leerkrachten, mentoren en schooldirecties van basisscholen en middelbare opleidingen, worden nogal eens geconfronteerd met een ouder die om verschillende redenen aangeeft om niet, net als andere ouders dat normaal gesproken doen, tegelijk met de andere ouder op oudergesprek (of 'tien minuten gesprek') te willen komen. Vaak is daarbij de omstandigheid dat deze ouder als partner gescheiden is van de andere ouder én dat er conflicten bestaan tussen deze ouders. Deze conflicten kunnen van diverse aard en intensiteit zijn.

Het kan in het geval van een vechtscheiding zo zijn (helaas komt dit veelvuldig voor) dat één ouder een kind bewust manipuleert, bang maakt voor en in alles blokkeert om nog normaal en regelmatig contact met de andere ouder te hebben of daar te verblijven. Bij dat beeld hoort een lastercampagne richting de andere ouder (ex-partner) en vaak ook familie van de andere ouder. Normaal fatsoen en respect is afwezig.
Deze campagne kan ook op school tot uiting komen in de houding en het gedrag van de verstotende ouder richting de 'afgewezen' ouder, ook al is de afgewezen ouder niets veranderd ten opzichte van vòòr de scheiding en is deze gewoon in staat en beschikbaar om het kind bij hem/haar thuis te hebben en op een normale manier het ouderschap uit te oefenen.

Een dilemma ontstaat voor de school (leerkracht/zorgteam/directie) als een ouder gewoon op school wil komen, terwijl de andere ouder heeft aangegeven dat niet (meer) te willen (en dit onderbouwd met de nodige argumenten – waarvan de feitelijkheid niet eenvoudig na te gaan is voor de school).
Wat te doen, hoe als school (leerkracht) te handelen?

Als het gaat over het contact van het kind met beide ouders wordt de hoog-conflict-'vecht'scheiding mogelijk gevoed door de volgende omstandigheden:
– Lastercampagne van de ene ouder (waar het kind doorgaans verblijft) tegen de ander.
– Kinderen die gemanipuleerd en 'bang' gemaakt worden voor een ouder en bijbehorende familieleden.
– Omgangsregelingen die niet goed worden opgevolgd en met veel frustraties gepaard gaan.
– Kinderen die sociaal uitgesloten worden van contact met één van de ouders (én familieleden aan die zijde)

Maatschappelijke bijdrage aan vervreemding kinderen van een ouder/familie
De maatschappij, dus zeker een hiervoor opgeleide jeugdbeschermer, heeft de morele en professionele plicht om kinderen te beschermen tegen diverse bedreigingen, zoals hun sociaal-emotionele ontwikkeling, verwaarlozing en/of fysieke én psychische(emotionele)-mishandeling.

Ziekmakend ouderschap als gevolg van mogelijke persoonlijkheidsstoornissen bij een ouder (*)
Ziekmakende praktijken in de houding en het gedrag van een ouder kan ernstige ontwikkelingsproblematiek bij een kind induceren, zoals: onderdrukking van het natuurlijke hechtingssysteem, de ontwikkeling van een verstoorde persoonlijkheid (zoals narcistische/borderline eigenschappen) en overige psychiatrische ziektebeelden (zoals waandenkbeelden). Het resulterende gedrag van het kind wordt gebruikt om de emoties van deze ouder te reguleren/ stabiliseren.

Als dit voor het kind eveneens resulteert in het verlies van een 'normal-range' en emotioneel verbonden en beschikbare ouder, zou dit de DSM-V diagnose V995.51: Psychisch Kindermisbruik, in de range van 'verdacht van' tot het meer aannemelijke 'bevestigd' voldoende onderbouwen. Dit dan mede gebaseerd op de psychiatrische ziektebeelden die het kind als symptomen van het emotioneel misbruik laat zien.

Diagnostische kenmerken die in deze situaties bij het kind kunnen worden waargenomen en een ernstige verstoring in de hechting aan kunnen geven:

- Een kind heeft al langere tijd geen normaal contact/verblijf met een ouder (terwijl die welwillend en beschikbaar is, evenals familieleden/sociaal netwerk waartoe het kind behoort)
Kind zegt een ouder (+familie) niet te willen zien (terwijl er jarenlang -voor de scheiding van ouders- een prima band bestond en er geen sprake is van aangetoond misbruik of objectieve redenen zijn aan te voeren voor deze afwijzing)
- Kind wil niet meer dat een ouder bij bijzondere gebeurtenissen aanwezig is (schoolzaken, optredens clubjes, zwemdiploma, sport-trainingen/wedstrijden, toneeloptreden, muziekoptreden, etc.)
- Kind laat geen normale ambivalentie meer zien ten aanzien van de ouders: zgn. zwart-wit denken:
de ene ouder is helemaal goed, de andere is helemaal 'slecht'.
- Kind vertoont respectloos gedrag richting en onduidelijke-absurde redenen voor afwijzing van de andere ouder (+ familieleden en eventuele nieuwe partners/kinderen van de 'afgewezen' ouder).
- Kind noemt een ouder opeens bij de voornaam, terwijl deze altijd mama of papa werd genoemd.
- Kind gaat nieuwe partner van de ouder waar het bij woont moeder (mama) of vader (papa) noemen.
(* Zie o.a. C.Childress Psy.D. – Foundations – mei 2015)

'Hulp' bij isolatie en vervreemding óf bij het uit de knel halen van een kind bij vechtscheidingen?
Wie werken er mee aan langdurige sociale isolatie en buitensluiting van een ouder en familieleden uit het dagelijks leven van het kind? Op actieve wijze of in een (schijnbaar) passieve vorm?

Een aantal vragen zijn hierbij van betekenis:
- Wat is de rol van gemeenten en scholen hierin bij bekendheid van de situatie rond het kind?
- Hoe stelt een gemeente / school zich op tegenover beide ouders/familie?
- In hoeverre voldoet de school aan de informatieplicht aan beide ouders na scheiding?
- Ondersteunt de school geconstateerde sociale isolatie van het kind, door eveneens de 'verstoten' ouder actief sociaal buiten te sluiten / te weren op school (activiteiten, commissies, voorlezen, etc.) ?
- Blijft de school neutraal en passief?
  (ook al worden er signalen van emotioneel misbruik en sociale isolatie waargenomen)
- Wat wordt er met een eventuele zorgmelding van een school gedaan?
- Welk effect heeft 'neutraal' zijn op het leven van een kind (en ouder) in een dergelijke situatie?
- Blijft de school neutraal en gelijkwaardig omgaan met beide ouders?
- Blijft de school na een scheiding van ouders even toegankelijk voor beide ouders?
- Kiest school een kant? Op basis van welke informatie?
- Heeft de school een moreel/maatschappelijke mening/oordeel over de situatie rond het kind?
- Welk voorbeeld of bevestiging krijgt het kind mee van school?
- Zijn uitgesproken 'angsten' van een kind (voor een ouder) door leerkrachten direct reden voor serieus onderzoek (en melding) of worden deze angsten zonder meer gevolgd en bevestigd, of juist ontkracht?
- Het niet ontkrachten van onnodige 'angst' bij het kind kan dit gevoel onterecht juist vergroten.
- Ziet de school zich mede-verantwoordelijk voor het uit de knel halen van een kind dat sociaal van een ouder wordt geïsoleerd ?

Behoefte aan normalisatie, ook op school
Hoe normaal zou het zijn als beide ouders, vader én moeder, die hiertoe in staat zijn, af en toe ook aan schoolse activiteiten met hun kind kunnen meedoen als zij zich daarvoor aanmelden, gewoon kunnen meehelpen als er ouders nodig zijn? Hoe normaal én goed zou het zijn voor het kind om, vooral in situaties van gescheiden ouders, hen beide ook op school mee te maken?

Hoe zouden schooldirecties, leerkrachten, mentoren, schoolmaatschappelijk werkers, e.a. hiermee omgaan en hier over denken? Het protocol dat mogelijk op scholen rond dit thema aanwezig is, zou hier wellicht op aangevuld/ aangepast moeten worden, waarbij nieuwe/moderne inzichten verwerkt worden.

Maatschappelijke verantwoordelijkheid voor gezonde ontwikkeling van de kinderen
Wat doen we als maatschappij als we een kind zo emotioneel in de knel geplaatst zien, kijken we toe; dragen we er aan bij door niets te doen? De situatie jarenlang voort te laten duren zonder werkelijk in te grijpen en het herstel van een gezonde emotionele omgeving voor het kind te creëren?

Wie voelt zich werkelijk verantwoordelijk voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen?
Wie gaan de kinderen uit hun knelsituatie halen? Zij kunnen dit meestal niet zelf -gezien de (over)macht van de ouder waar ze bij wonen en die ze meestal in hun greep heeft; dat zullen andere volwassenen rond de kinderen voor hen moeten doen.

De kinderen moeten geen grotere draagkracht krijgen, de (emotionele) last moet juist van hun schouders gehaald worden: de draaglast verminderen.

Als degenen die hiervoor vanuit de overheid opgesteld staan dit niet doen (de kennis, competentie of een pragmatische en werkende aanpak missen), dan geeft dit aanleiding voor oplopende (grote) frustratie en machteloosheid bij de ouder, familie en netwerk die op afstand gehouden wordt.
Dan wordt het wellicht tijd om in dit soort situaties als familie en betrokken omstanders zelf een Eigen Plan of Familienetwerkberaad te beleggen en een Sociale-Netwerk-Interventie uit te voeren om het kind uit de knel te krijgen.

Aan tafel! : gezamenlijk overleg van betrokkenen en samen praktische afspraken maken voor de kinderen. Leg als volwassenen de last voor het vinden van een oplossing niet op de schouders van de kinderen.
De normale taak van ouders in het opvoeden is kinderen het goede voorbeeld geven, grenzen stellen, corrigeren (=afdwingen van gewenst gedrag) en de leef-structuur neerzetten waarin ze kunnen gedijen en zich gezond kunnen ontwikkelen.
Zeker als kinderen in een fysiek/emotioneel beschadigende situatie verkeren, waarin ze zelf het onderspit delven, zijn deze zaken kind-overstijgend. Bij niet-meewerkende ouders/verzorgers/anderen zullen dwingende hulp én ingrijpende maatregelen van buitenaf nodig blijken; wellicht andere of nieuwe maatregelen dan tot op heden voorhanden getroffen moeten worden om de kinderen uit de knel te halen.

De rode draad in vele casussen van vechtscheidingen:

Een kind dat langdurig zo in de knel wordt gehouden (emotioneel wordt gemanipuleerd/mishandeld) door een ouder en wordt belemmerd om een normaal contact met zijn voor hem beschikbare en welwillende andere ouder en familie te kunnen en mogen hebben, zoals daar voor de scheiding van de ouders een affectieve en goede hechting en band mee bestond.

Verantwoordelijkheid gemeenten voor jeugdzorg/jeugdbescherming (Jeugdwet 2015)
Gemeenten zijn vanaf 1-1-2015 verantwoordelijk voor de Jeugdzorg en Jeugdbescherming.
Sociale wijkteams zullen steeds vaker met signalen rond vechtscheidingen geconfronteerd worden.
Bij gemeenten zal de expertise moeten worden ingekocht en/of ontwikkeld om naast maatregelen ter voorkoming ervan óók wijzigingen in de aanpak van lopende vechtscheidingen aan te brengen binnen de gemeentegrenzen. Deze verantwoordelijkheid moet worden genomen en een duidelijke visie rond de aanpak worden ontwikkeld: hoe gaan wij in de gemeente met onze inwoners (ouders en kinderen en hun familie om) . Het slechts doorschuiven ervan naar JZ/JB instellingen is onvoldoende.
Dit om langslepende, uitermate schrijnende familiedrama's, waarbij kinderen langdurig in een emotionele knel worden gehouden, uit te bannen. Dat zijn we aan de betrokken kinderen, hun ouders en families verplicht.

Net als dat we bij fysieke kindermishandeling serieus ingrijpen en weten wat te doen en pragmatisch ingrijpen (bedreiging weghalen of kind snel uit de bedreigende omgeving halen), zal ook het beschermen van kinderen tegen ernstige emotionele kindermishandeling door het nemen van adequate maatregelen serieus aangepakt moeten worden.

Aanvullende informatie:

Sociaal onderzoek over de sociaal-maatschappelijke betekenis van 'Parental Alienation'
Harman – Biringen 2015 http://www.parentsactingbadly.com/

“Parents Acting Badly: How institutions and societies promote the alienation of children from their loving families,”

TEDx – Jennifer Harman - Parental Alienation – Stereotypen – vooroordelen – beleid

https://www.youtube.com/watch?v=v3YdldNXZnQ

© 2016  Erik van der Waal - HerVerbinden.nl