Van jeugdhulpverleners, veilig thuis medewerkers, jeugdbeschermers / gezinsvoogden en raads-onderzoekers is het bekend dat deze zich er regelmatig over beklagen dat ouders en andere omstanders rond geëscaleerde / escalerende scheidingen 'vaak roepen' dat er sprake is van een bepaalde persoonlijkheids-problematiek/pathologie bij de andere ouder, zoals narcistisch- en/of borderliner- gedrag.

Dergelijke uitspraken (ervaringskennis en/of sterke vermoedens vanuit ex-partner of netwerk) komen lang niet altijd zomaar ui de lucht vallen en zouden, voor deze beroepsmatig betrokkenen, aanleiding moeten zijn om hier dan ook een professionele houding in aan te nemen, aangezien ze zelf formeel meestal net zo min gekwalificeerd zijn om een dergelijke diagnose te mogen stellen. Het zou goed zijn en in de lijn der verwachtingen liggen, om dergelijke uitspraken als serieus signaal op te vatten en niet zomaar weg te wimpelen en hier gedegen onderzoek naar te (laten) doen. Het is nu eenmaal een statistisch aannemelijke realiteit dat er óók onder de jaarlijks ruim 70.000 scheidende ouders personen met persoonlijkheidsstoornissen van diverse aard en intensiteit bestaan. Net zoals dat er schattingen zijn dat er onder de Nederlandse bevolking bijvoorbeeld minimaal 100.000 psychopaten en meer dan 400.000 personen met een anti sociale stoornis leven.

Tijdens een professionele assessment van de situatie rond het kind in een geëscaleerde scheiding, met kenmerken van parental alienation gedrag (ook wel ouderverstoting / oudervervreemding), zouden, om ernstige psychische bedreigingen in de omgeving van het kind uit te sluiten, gespecialiseerde en ervaren klinisch (volwassenen) psychologen en psychiaters ingeschakeld moeten worden. Ervaren specialisten, die aanvullende kennis bezitten over MASIC (ex)partner geweld en goed inhoudelijk getraind zijn in het herkennen van parental alienation gedrag en op de hoogte zijn van de actuele kennis die daarover (inter)nationaal bekend is. Het is mij een raadsel waarom dit soort specialisten niet structureel bij Jeugdbeschermings organisaties in dienst zijn (of ambulant) en structureel bij élke assessment van escalerende situaties worden ingezet om zelf onderzoek te doen naar vermeende pathologie bij de ouders/omgeving van de kinderen en hierover ook zelf de rapportage te doen.

Gedragsdeskundigen oordelen en ondertekenen plannen vaak zonder het kind zelf gezien te hebben

We zien dat het in Nederland nog steeds bij veel jeugdbeschermende instellingen normale praktijk is dat er BIG geregistreerde gedragsdeskundigen in dienst zijn die verantwoordelijk zijn en hun handtekening zetten onder plannen die kinderen in complexe/geëscaleerde scheidingssituaties (be)treffen. Gezien de aard en impact op het leven van kinderen en ouders mag hier een hoge mate van kwaliteit worden verwacht. Intensieve training ook op het gebied van parental alienation gedrag is nog lang geen standaard. Deze GD's zien daarbij echter zelden tot nooit(!?) de kinderen in kwestie in relatie tot hun beide ouders en familie. De gezinsvoogden krijgen veelal de ogen/oren/gedrag-interpretatie/uitvoerings functie. Ook gezinsvoogden zouden standaard een intensieve training moeten krijgen in herkennen van parental alienation gedrag (bij ouder en kind(eren)). We kunnen hiervoor niet langer wegkijken. Het bestaat en er zijn mogelijkheden om dit aan te pakken. Daarvoor moet wel eerst de kennis hierover aangeleerd worden.

• Vergelijkbaar met een ziekenhuis zou een verpleger de patiënt (en familie) alleen zien en in een MDO – multi disciplinair overleg – de specialist/chirurg vertellen wat het gezien heeft en wat deze denkt dat er aan de hand is, waarop de specialist/chirurg, zonder zelf de patiënt gezien te hebben, de verpleger vertelt hoe deze de operatie uit moet voeren. Dat er op deze manier zaken ernstig fout kunnen gaan met de patiënten -als ze het al overleven- snapt iedereen..

Ook nog steeds gangbaar is dat familieleden en belangrijke mensen uit het sociale netwerk van het kind door jeugdbeschermers niet uitgenodigd worden om informatie te delen en ook hun visie te komen geven én waarmee op een gelijkwaardige manier wordt overlegd om bijvoorbeeld tot werkbare plannen m.b.t. herstel van de zorg- en verblijfsregeling te komen.

Helaas een realiteit van bewust hoog opgetrokken muren, die vele ouders en families tot wanhoop drijft en situaties eerder doet escaleren dan de-escaleren, laat staan normaliseren. Voeg daarbij gezinsvoogden die rond gescheiden ouders waar omgangskwesties en OTS spelen, een disproportionele macht toebedeeld hebben gekregen in het (via hun rapportages) kunnen bepalen van het (vervolg van) het leven van een kind en de (invulling van de) 'omgang' van het kind, met beide ouders, familieleden en sociale netwerk. Rechters hebben een flinke tijdsdruk en volgen in hun beschikkingen nogal eens deze GI rapportages en voorstellen, het merendeel is (te) vaak opgesteld zonder goede assessment, degelijk (feiten) onderzoek en onderbouwing van voorgestelde plannen.

Schrijnende praktijksituaties

Met regelmaat krijg ik onbegrijpelijke situaties, rapportages en beschikkingen voorgelegd. Bijv. dat na een eerste OTS, volgende verlengingen OTS met nauwelijks tot geen aangetoonde werkelijke herstelactiviteiten door de GI, door rechters telkenmale, jaar in, jaar uit, wordt toegekend en kinderen vele jaren bij een normale welwillende (gezaghebbende) ouder (én familie) weggehouden worden, waar voorheen een prima band mee bestond.

Ook al is de ouder beschikbaar, werkt deze ouder overal aan mee.. (uiteraard met oplopende wanhoop en verdriet, die als legitieme emoties nog wel eens getoond worden, echter vervolgens tegen de ouder gebruikt worden). Kinderen die zo van overheidswege hun normale kind-ouder-band en de verzorging/opvoeding door een beschikbare (en in gevallen van parental alienation veelal de emotioneel gezondere ouder) ontnomen wordt, raken sociaal-emotioneel zwaar beschadigd. Zo ook de buitengesloten ouder. Vele families gaan soms jaren onder een dergelijk drama gebukt. Jaren die niet 'overgedaan' kunnen worden. Echte familiedrama's, waar (zelf)moordgedachten en werkelijke uitvoering ervan op de loer liggen.

Je ziet dat deze kinderen op die manier behalve door de ouder waar ze bij wonen óók door 'het systeem van jeugdbescherming i.c.m. rechtspraak' actief volledig van die ouder en familieleden onthecht worden. Je ziet dan bijvoorbeeld nog steeds praktijken waarbij -onder het mom van verplichte omgang en 'de band te herstellen'- het kind en ouder (letterlijk) slechts een paar uurtjes per maand krijgen om -onder begeleiding- spelletjes met elkaar te spelen, zonder een door enige aangetoonde werkende aanpak onderbouwd plan om snel naar normalisatie van de situatie over te gaan: terug naar normale, ook ruimschoots in tijd, ontmoetingen en verblijf van het kind bij de ouder thuis te hebben, weer opgenomen te worden in de familie, de plek en het normale dagelijkse sociale netwerk waar het kind onderdeel van uitmaakt. Dat ís niet op een kantoor van jeugdbescherming, ergens in een -wellicht goedbedoelde- gekunstelde 'huiskamer/spelkamer' omgeving. Dat is niet de plek waar een kind thuis hoort.

Thuis is Thuis

Een kind hoort zich zo snel mogelijk (weer) werkelijk thuis te voelen. Waar? Thuis; dat is thuis bij zijn/haar vader, thuis bij zijn/haar moeder, thuis in de liefdevolle omgeving van ouders en beide families. Dat impliceert dus ook om als kind daadwerkelijk thuis te ZIJN bij de moeder en bij de vader. Het kind hecht zich niet alleen aan de persoon van vader of moeder, ook aan de familieleden, sociale én fysieke omgeving, het huis, de spullen, de geur, geluiden, huisdieren, de ligging in de straat/wijk/dorp/stad, vriend(inn)en, spelen op straat of in de buurt, clubjes.

Het kind hecht zich daarbij, net als vaders en moeders, aan de dagelijkse (sociale/hechtings) rituelen, van samen opstaan, ontbijten, boodschappen doen, koken, samen aan tafel eten, samen ontspannen, praten, luisteren, tv kijken, in het zelfde huis slapen, sporten, overleggen, schooldingen, huiswerk oefenen en overhoren, weekendjes weg, familie en vrienden over de vloer, voor elkaar zorgen als iemand ziek is, vieren als er iemand jarig is, een diploma heeft behaald, een sportwedstrijd heeft gewonnen, enz. kortom: het gewone leven!

Deze praktijkvoorbeelden uit 2014 t/m 2017 bij jeugdbescherming zie ik voorbijkomen als veelal tergend langzame- en tegelijk kansloze processen op werkelijk herstel van een normale omgeving voor het kind en hechting van het kind met beide ouders en families en sociaal netwerk. Daardoor kan ik niet anders dan dit als kind- en ouder-beschadigende praktijken te zien, waar zo spoedig mogelijk een eind aan moet komen.

Het is niet voor niets dat zoveel ouders en achterban zich hier in deze gevallen over laten horen. In een helaas nog bij velen sterk ontwikkelde reflex-reactie worden deze personen 'buiten de deur' gehouden, i.p.v. dat er een algemene uitnodiging uitgaat aan al deze betrokkenen voor een familie-/netwerkberaad, om met elkaar in eigen omgeving praktische oplossingen voor de situatie te vinden en hoe daarmee om te gaan. Kennis hierover is ruimschoots beschikbaar.

Flexibeler aanpassen aan het leven van het kind en het gezin

Jeugdbeschermers zouden zich bij herstelprocessen wat mij betreft veel meer aan het normale 24/7 leven van en rond de kinderen en hun ouders aan moeten passen. Dat vergt een re-organisatie van het werk en flexibelere houding van de jeugd-zorg-werker/-beschermer.

Het zou niet mogen zijn dat kinderen en ouders door allerlei hoepels van jeugdbescherming zouden moeten en hoeven springen, om zich maar steeds aan te passen aan de organisatie van jeugdbescherming, om in de agenda's van de veel in deeltijd en meestal alleen overdag en doordeweeks werkende jeugdbeschermers te passen. Bij ernstige kwesties rond bedreiging van de ontwikkeling van kinderen mag meer flexbiliteit worden verwacht.

Hoe verder?

Het is soms lastig om als onafhankelijke adviseur/mediator/trainer in de praktijk telkens tegen zaken aan te lopen en daar aandacht voor te vragen. Dit wordt niet altijd gewaardeerd. Niet alles is één, twee, drie oplosbaar, wat wel eens frustrerend kan zijn. Velen van u zijn ook met de beste intenties aan het werk. Zoals u merkt ga ik de kritische dialoog niet uit de weg. Niet wegkijken en deze dialoog blijven aangaan en zaken benoemen is m.i. toch nodig om gezamenlijk tot verbeteringen te komen. Het zou fijn zijn als ik niet meer nodig was. Als de scheidingen die met hulp van buitenaf ook voor de kinderen en hun beide ouders en familie aan beide kanten in veel meer harmonie als volwassen mensen zou kunnen worden georganiseerd. Ik zeg uitdrukkelijk georganiseerd, omdat er veel een kwestie is van minder praten en meer praktisch doen:

Als volwassenen organiseren van de levensstructuur en dagelijkse/wekelijke gang van zaken voor de kinderen in kwestie, in hun eigen sociale (familie) omgeving. Dát geeft houvast (rust, ontspanning) en ontlast hen.

Daar hoeven ze dan niet (meer) zelf over na te denken. Dat hoort ook niet op hun schouders. Dat is hun verantwoordelijkheid én hun taak niet (niet voor niets dat Villa Pinedo hier zeer terecht een campagne filmpje over heeft gemaakt).

Laat kinderen kinderen zijn en geef ze de ruimte om de dingen te doen die bij hun leeftijd passen. Meer niet.

Hopelijk wordt 2018 een jaar waarin flinke veranderingen worden aangebracht in de organisatie, houding en omgang van instellingen met kinderen én vooral ook met hun ouders, familie en sociaal netwerk, om hierin de menselijke maat veel meer terug te brengen. Dit zal zijn vruchten afwerpen bij de-escalatie, normalisatie en snellere mogelijkheid tot duurzaam herstel van de relatie van kinderen met hun beide (welwillende) ouders, vòòr, tijdens en ná een (geëscaleerde) scheiding en zal wellicht veel frustratie, wanhoopsdaden, juridische procedures, hoge kosten en vooral beschadigde kinderen en ouders voorkomen. Dit zal direct minder schade in de jeugd (minder ACE's) en op termijn meer gezondheid opleveren, bij de kinderen én hun, als partners gescheiden, ouders.

Laten we nieuwe zaadjes planten en deze met ook eerder geplante zaadjes voldoende water geven en tot bloei laten komen en koesteren. Het nieuwe jaar is reeds begonnen. Laten we er voor zorgen dat we in 2022 terug kunnen kijken en concluderen dat de aanpak en werkwijzen op diverse gebieden door het hele land aantoonbaar flink ten goede zijn veranderd. Dat vanaf 2018 grote verbeteringen zijn doorgevoerd.

Die inspanning moeten we nog wel leveren..

Het geestelijk én lichamelijk welzijn van vele kinderen is echter in het geding, voor nu én later. Daar doen we het voor. Onlangs plaatste ik hierover een video van Dr. Nadine Burke Harris over de ernstige -en levenslange- gevolgen van ACE's en overige jeugdtrauma's rond scheidingen.

Zelf ben ik op basis van beschikbare literatuur en eigen jarenlange praktijkervaring met talloze gezinssituaties en gesprekken met vele ouders, kinderen, familieleden en beroepsmatig betrokkenen, al geruime tijd bezig met het ontwikkelen van een vernieuwende en grotendeels andere aanpak met pragmatische en effectieve interventies; om ook na de fysieke scheiding in de nieuwe situatie weer tot (emotioneel en praktisch) HerVerbinden en duurzaam herstel te komen van de onderlinge band tussen de kinderen, hun ouders, familieleden en (deels nieuwe) sociale omgeving.

Erik van der Waal

© 2018  HerVerbinden